Smacznego, telewizorku / Czarne lustro

Czarny ekran wyĹÄczonego telewizora z rzadka postrzegany bywa jako zwiastun nadciÄgajÄcej apokalipsy. Ale nasze odbicie w tym ekranie, oplecione ciekĹokrystalicznym mrokiem, ma juĹź wymiar cokolwiek metaforyczny. A moĹźe i metafizyczny. Charlie Brooker, siedzÄc sztywno po pracy na krzeĹle tudzieĹź leĹźÄc na sofie po obejrzanym filmie i patrzÄc na swojÄ twarz, wymyĹliĹ szereg koszmarnych scenariuszy,

Apr 10, 2025 - 11:55

Czarny ekran wyĹÄczonego telewizora z rzadka postrzegany bywa jako zwiastun nadciÄgajÄcej apokalipsy. Ale nasze odbicie w tym ekranie, oplecione ciekĹokrystalicznym mrokiem, ma juĹź wymiar cokolwiek metaforyczny. A moĹźe i metafizyczny. Charlie Brooker, siedzÄc sztywno po pracy na krzeĹle tudzieĹź leĹźÄc na sofie po obejrzanym filmie i patrzÄc na swojÄ twarz, wymyĹliĹ szereg koszmarnych scenariuszy, ktĂłre wykoĹlawiajÄ moĹźliwe, przyszĹe rzeczywistoĹci tylko troszkÄ; niezmiennie jednak majÄ katastrofalne skutki. Cieniutka ramka komputerowego monitora czy krawÄdzie obrazu kina domowego stanowiÄ mogÄ zwierciadĹo o nieskoĹczonym potencjale znaczeniowym. Niby posiadamy tu peĹniÄ wĹadzy â wystarczy przecieĹź siÄgnÄÄ po pilota i zmieniÄ kanaĹ â ale i tak prÄdzej czy pĂłĹşniej ujrzymy tÄ mrocznÄ toĹ ekranu. Brooker dojrzaĹ w tym prostym symbolu ogromnÄ moc i skutecznie jÄ wykorzystaĹ, krÄcÄc jeden z najciekawszych seriali ostatniego piÄtnastolecia. To symbol wyraĹźajÄcy z jednej strony naszÄ caĹkowitÄ zaleĹźnoĹÄ od techniki (od czego ucieczki juĹź nie ma), z drugiej przypominajÄcy, Ĺźe jest ona bezosobowa i amoralna. Innymi sĹowy, to my dzierĹźymy pilota i to od nas zaleĹźy, na jaki program przeĹÄczymy. UmĂłwmy siÄ, z "Czarnym lustrem" na przestrzeni tej dekady z okĹadem bywaĹo rĂłĹźnie, ale powielana bzdura, Ĺźe kiedyĹ to byĹy czasy, a pod egidÄ Netflixa ich nie ma, to zwyczajne bicie piany. Serial zmieniĹ siÄ, fakt, tak jak zmieniĹa siÄ perspektywa Brookera: jego spojrzenie, nadzieje i strachy. MinÄĹa przecieĹź kupa czasu; trudno, Ĺźeby siÄ zatrzymaĹ, przecieĹź opowiada o moĹźliwych wersjach przyszĹoĹci i teraĹşniejszoĹci, byĹoby to przeciwskuteczne i niezgodne z samym zaĹoĹźeniem omawianego tytuĹu. Poprzednio nawet zapuĹciĹ siÄ w inne niĹź do tej pory gatunkowe rejony, tworzÄc w tym celu osobnÄ ĹatkÄ, "Czerwone lustro", skupiajÄcÄ opowieĹci z twistem grozy. Ale najnowszy siĂłdmy sezon to powrĂłt do wspĂłlnego "czarnego" mianownika. Z tym Ĺźe jest to rzecz spĂłjniejsza tematycznie, bardziej zwarta niĹź zwykle â a przez to satysfakcjonujÄca. Nie ma sensu omawiaÄ szczegĂłĹowo kaĹźdego odcinka z osobna: wszystkie opowiadajÄ o prĂłbie zachowania prywatnej toĹźsamoĹci przy bĹÄdzeniu cyfrowymi labiryntami; o potrzebie ocalenia tego kawaĹka przeszĹoĹci i teraĹşniejszoĹci, ktĂłry jest "nasz wĹasny". Nieodmiennie to nie technika per se jest wrogiem czĹowieczeĹstwa, tylko sposĂłb jej wykorzystania przez bliĹşnich; czy to kierujÄcych siÄ pobudkami osobistymi, czy czystÄ, korporacyjnÄ chciwoĹciÄ. Brooker, choÄ sam okreĹla siebie mianem katastrofisty rozpatrujÄcego, co moĹźe pĂłjĹÄ nie tak i dla ktĂłrego szklanka jest do poĹowy pusta, nie jest przy tym cynikiem. Dowodem jest odcinek "In memoriam" z Paulem Giamattim; dominuje tuÂ przemyĹliwanie Ĺźyciowego bilansu zyskĂłw i strat, w wyniku czego nie da siÄ dojĹÄ do upragnionej konkluzji, Ĺźe podjÄĹo siÄ same dobre decyzje, przeciwnie, ale pewien spokĂłj ducha wynikajÄcy z tych lepszych chwil jest moĹźliwy. Errare humanum est i tak dalej. Brooker zastanawia siÄ rĂłwnieĹź nad istnieniem niezaleĹźnej komputerowej inteligencji, ktĂłra moĹźe, ale nie musi przypominaÄ tej naszej. Opowiada niemalĹźe o jej prometejskim, a raczej lucyferiaĹskim buncie i podsuwa myĹl, Ĺźe linijki kodu kryjÄ odpowiedĹş. Na wszystko. LepszÄ niĹź mamy my. A przy tym dokonuje retrospekcji i introspekcji, siÄgajÄc do wĹasnej biografii (niezĹe "BawideĹko"). Innym razem cyfrowe byty podejmujÄ prĂłbÄ swoistej adaptacji tudzieĹź wydostania siÄ ze Ĺwiata online (mowa o sequelu jednej z najlepszych historii opowiedzianych przez Brookera, "USS Callister: W gĹÄb Infinity"), przejawiajÄc jak najbardziej ludzkie pragnienia i ambicje, z ktĂłrych nadrzÄdnÄ jest, po prostu, chÄÄ przetrwania. O tym samym, ale zupeĹnie inaczej mĂłwi takĹźe paranoiczne, a przy tym zabawne "BĂŞte noire", ktĂłrego finaĹ, napisany po bandzie, nie oglÄdajÄc siÄ na nic poza czystym efektem, podkreĹlajÄcy grubÄ krechÄ oczywistÄ juĹź wczeĹniej wymowÄ odcinka, wywoĹuje na twarzy szeroki uĹmiech. Nieco bardziej konwencjonalni sÄ "Zwyczajni ludzie", ktĂłrych moĹźna odczytywaÄ w kontekĹcie jak najbardziej politycznym (jako gĹos przeciwko prywatyzacji ochrony zdrowia) oraz ogĂłlnoludzkim (bo to przecieĹź dramat dwojga kochajÄcych siÄ ludzi walczÄcych jedno o drugie). NajsĹabszy moment tego sezonu to "Hotel Reverie", rĂłwnieĹź, tak jak "In memoriam", zastanawiajÄcy siÄ nad kwestiÄ obiektywizacji pamiÄci, z zamierzenia autotematyczny, ale nieunoszÄcy podejmowanego przez siebie tematu, do tego irytujÄco zrealizowany. Nie psuje on jednak ogĂłlnej satysfakcji z siĂłdmego sezonu, ktĂłry utrzymuje wysoki poziom nawet na tak dojrzaĹym etapie, a to rzadkoĹÄ, zwĹaszcza Ĺźe wszystko pisze jeden scenarzysta. OlĹnieĹ moĹźe tu nie znajdziemy, ale wszystko lepsze niĹź czarne lustro telewizora.

Czytaj Więcej